Długi cień wielkiego muru

Wśród wielu Europejczyków, którzy począwszy od XVII w. odwiedzili Chiny lub przebywali tam przez dłuższy czas, posiedli określona, wiedzę o tym kraju i pozostawili relacje z podróży lub prace naukowe dotyczące Chin, znalazła się także znaczna liczba Polaków. W zasadzie można podzielić ich na cztery grupy. Listę zaczynają polscy misjonarze, głównie jezuici, którzy z polecenia władz zakonu w Rzymie udawali się do pracy misyjnej w Chinach, ale prowadzili tam również działalność naukową z własnej inicjatywy lub na życzenie władz chińskich. Druga grupa to liczni polscy patrioci, którzy walczyli przeciwko Rosji przed lub podczas rozbiorów Polski, i aresztowani za działalność antyrosyjską trafiali na zesłanie na krańce Imperium Rosyjskiego, często na obszary bez-pośrednio sąsiadujące z Cesarstwem Chińskim lub na tereny nad Amurem, które przeszły pod panowanie Rosji po nierównoprawnych traktatach z 1858 i 1860 r. Wśród tej grupy byli również tacy, którym udało się uciec z zesłania do Chin. Grupa trzecia to polscy urzędnicy i dyplomaci, którzy - pozostając lojalnymi wobec Rosji w okresie rozbiorów - brali udział w rosyjskich misjach dyplomatycznych i innych oraz w ekspedycjach naukowych do Chin. Wreszcie czwarta, najliczniejsza, to Polacy, którzy począwszy od końca XIX w., w szczególności zaś od ostatniej jego dekady, po podpisaniu między Rosją i Chinami umowy o budowie kolei wschodnio-chińskiej w dawnej Mandżurii, czyli w obecnych Chinach Północno-Wschodnich, znaleźli się w Chinach jako specjaliści. Przybyło tam wieki polskich inżynierów, przeważnie byłych budowniczych kolei transsyberyjskiej, którzy w okresie rozbiorowym byli rosyjskimi poddanymi. Wielu innych, powołanych do służby wojskowej, musiało także brać udział w prowadzonej na terytorium Chin wojnie rosyjsko-japońskiej lub w pierwszej wojnie światowej; po rewolucji w Rosji zmuszeni byli wycofywać się do Chin.